PERISTIWA BAHASA 17 - Kerak Nasi Membusut Jantan

KERAK
NASI
MEMBUSUT
JANTAN

MOHD GANI AHMAD


“Apa maknanya , Cikgu?” kata peserta kursus bahasa yang rajin bertanya setelah ditugaskan membaca sebaris bahasa berirama yang dipetik daripada ‘Hikayat Malim Dewa’.

Busut adalah tumpukan atau longgokan tanah seperti bukit kecil. Busut biasanya terbina oleh binatang kecil seperti semut, anai-anai dan sebagainya; yang dijadikan tempat tinggalnya.

Kekata yang seiras maknanya ialah pusu dan pongsu. Kekata ini telah dibincangkan dalam esei yang lalu; ‘Apakah makna berpusu-pusu?’

Daripada kosa kata busut lahirkan ungkapan:

Busut betina yang bermakna busut yang puncaknya bulat dan besar.
Dan busut jantan pula bermakna busut yang puncaknya kecil, lancip dan meruncing ke atas.

Jadi kerak nasi yang membusut jantan itu menggambarkan lebihan kerak nasi yang bertumpuk-tumpuk menjulang semakin sedikit ke atas.

Kerak nasi ialah nasi yang hampir hangus dan mengeras di bahagian dasar periuk. Sekarang kerak nasi ini jarang terhasil setelah kita menggunakan periuk elektrik.

Suhu kepanasan periuk dan jangka masa dapat ditentukan dan dikawal lebih awal lagi secara automatik.

Dulu, kerak nasi ini dijemur, kemudian digoreng dan dijadikan keropok sebagai makanan cemil-cemilan atau dijadikan hidangan tetamu.

Kalau keadaan tanah yang lebih tinggi sedikit dipanggil cangkat. Di negara kita wujud nama tempat yang dipanggil Cangkat Changi.

Dari sudut semantik, cangkat merupakan lereng tanah tinggi yang lebih rendah daripada bukit atau beting pasir di tepi laut.

Atau makna kedua cangkat: tidak dalam, dangkal, tohor atau cetek - mengenai kedalaman air di laut, sungai atau parit.

Salah satu peribahasa yang menggunakan kosa kata cangkat ialah cangkat sama didaki lurah sama-sama dituruni yang bermakna kesusahan dan kesenangan seharusnya dirasai dan dihadapi bersama.

Tanah yang lebih tinggi daripada busut dan cangkat ialah bukit. Insya-Allah, perkataan ini, akan kami bincangkan dalam kesempatan yang akan datang.

Kosa kata cangi telah dibincangkan oleh Drs Bahri Rajib dalam skripsinya bagi tugasan gelar sarjana muda yang dikemukakan kepada panel penilai Universitas Nasional Jakarta.

Antara dapatannya, beliau menyatakan bahawa cangi berasal daripada bahasa Jawa, cangcangi yang bermakna ditambat atau diikat.

Namun ada pendapat lain yang menyatakan bahawa asal kosa kata ini ialah sejenis pokok renek merambat, cangi ular, yang terdapat di daerah ini.

Ada juga pendapat yang menyatakan kosa kata cangi mungkin berasal daripada perkataan cengal atau cengai, sejenis pokok yang sesuai untuk dibuat perabot.

Dari sudut etimologi, memang nama tempat ada yang diambil daripada nama: haiwan, tumbuh-tumbuhan atau daripada peristiwa yang pernah terjadi di situ.

Pada kurun ke-17, daerah ini dikenal juga dengan nama Tanjung Rusa dan kurun ke-19 berubah pula menjadi Tanjung Cangi.

Pada masa ini masih terdapat beberapa nama tempat di Singapura yang menggunakan nama cangkat ini: Sekolah Rendah Changkat, Sekolah Menengah Changkat Changi dan Polis Kejiranan Changkat.

Dari sudut morfologi kosa kata cangkat dan busut tidak berkembang dengan mewahnya seperti umumnya perkataan lain.

ENDIT.